1. Ο Βοναπαρτισμός και το ΠΑΣΟΚ
Η ηγεσία του ΠΑΣΟΚ έχει πείσει τον εαυτό της ότι βρίσκεται σε αποστολή να γλυτώσει τη χώρα από την καταστροφή. Θυμίζει τον ήρωα του έργου του Κ.Μαρξ για την 18η Μπρουμαίρ τον Λ.Βοναπάρτη. Ο Βοναπαρτισμός έχει μείνει γνωστός στην διεθνή βιβλιογραφία για έναν λόγο. Ως η έννοια με την οποία περιγράφεται η αποκοπή της κυβερνητικής εξουσίας από τους πραγματικούς κοινωνικούς συσχετισμούς της κοινωνίας και ως ένα είδος ακραίας γραφειοκρατίας η οποία αυτονομείται από τον περίγυρό της. Στην Ελλάδα το φαινόμενο αυτό το έχει αναλύσει στον μεσοπόλεμο ένας σπουδαίος διανοητής, ο Σεραφείμ Μάξιμος στο βιβλίο του «Κοινοβουλευτισμός ή Δικτατορία».
Ο Κ.Μαρξ δείχνει όχι μόνο πώς ο Βοναπάρτης αυτονομείται από τις κοινωνικές συγκρούσεις της εποχής του και τραβά τον δρόμο του, αλλά ότι είναι γεμάτο αυταπάτες. Πιστεύει ότι εξυπηρετεί τους μικρούς αγρότες που τον έχουν εκλέξει, ενώ στην πραγματικότητα εξυπηρετεί τις ανάγκες και τα
συμφέροντα της ανερχόμενης τότε δημοκρατικής αστικής τάξης. Ότι είχε εγκλωβιστεί στην αυταπάτη ότι εξυπηρετούσε τους μικρούς αγρότες χάρη στα αντιφεουδαρχικά μέτρα που λάμβανε, ενώ στην πραγματικότητα με αυτά τα μέτρα άνοιγε τον δρόμο κυριαρχίας του νέου κοινωνικού συστήματος, του καπιταλισμού. Ο Κ.Μαρξ δείχνει, επίσης, ότι ενώ ο Βοναπάρτης ήταν βουτηγμένος σε αυταπάτες, αυτές δεν τις είχαν όλοι όσοι συμμετείχαν στην ομάδα με την οποία κυβερνούσε. Αντίθετα, πολλοί από αυτούς είχαν συνείδηση ότι η πολιτική της διακυβέρνησης του Βοναπάρτη εξυπηρετούσε σε τελευταία ανάλυση άλλες δυνάμεις από εκείνες που νόμιζε ο ίδιος ότι εξυπηρετεί. Μάλιστα, τον είχαν πείσει ότι οι επιλογές που προωθούσαν και στήριζε και ο ίδιος ήταν μονόδρομος υπέρ των αγροτών, ενώ γνώριζαν καλά ότι σε τελευταία ανάλυση εξυπηρετούσαν το χρηματοπιστωτικό κεφάλαιο. Η ιστορική πείρα είναι πλούσια σε ανάλογες εμπειρίες, αλλά η ανάλυση του Κ.Μαρξ στο καλύτερο ιστορικό – πολιτικό του κείμενο έχει μείνει μοναδική. Πολλοί δε θεωρητικοί της λεγόμενης 2 ½ Διεθνούς, όπως ο Τάλχαϊμερ προσπάθησαν να αξιοποιήσουν αυτό το σχήμα για την ανάλυση φαινόμενων αυταρχικών καθεστώτων καθώς και του φασισμού. Ανάλογες μεθόδους χρησιμοποίησαν και οι ιστορικοί προκειμένου να προσεγγίσουν και κατανοήσουν την πολιτική συγκεκριμένων περιόδων της ρωμαϊκής ιστορίας. Έτσι, εξάλλου προέκυψε αργότερα ο παραλληλισμός ανάμεσα στην έννοια του Βοναπαρτισμού και σε εκείνη του Καισαρισμού.
συμφέροντα της ανερχόμενης τότε δημοκρατικής αστικής τάξης. Ότι είχε εγκλωβιστεί στην αυταπάτη ότι εξυπηρετούσε τους μικρούς αγρότες χάρη στα αντιφεουδαρχικά μέτρα που λάμβανε, ενώ στην πραγματικότητα με αυτά τα μέτρα άνοιγε τον δρόμο κυριαρχίας του νέου κοινωνικού συστήματος, του καπιταλισμού. Ο Κ.Μαρξ δείχνει, επίσης, ότι ενώ ο Βοναπάρτης ήταν βουτηγμένος σε αυταπάτες, αυτές δεν τις είχαν όλοι όσοι συμμετείχαν στην ομάδα με την οποία κυβερνούσε. Αντίθετα, πολλοί από αυτούς είχαν συνείδηση ότι η πολιτική της διακυβέρνησης του Βοναπάρτη εξυπηρετούσε σε τελευταία ανάλυση άλλες δυνάμεις από εκείνες που νόμιζε ο ίδιος ότι εξυπηρετεί. Μάλιστα, τον είχαν πείσει ότι οι επιλογές που προωθούσαν και στήριζε και ο ίδιος ήταν μονόδρομος υπέρ των αγροτών, ενώ γνώριζαν καλά ότι σε τελευταία ανάλυση εξυπηρετούσαν το χρηματοπιστωτικό κεφάλαιο. Η ιστορική πείρα είναι πλούσια σε ανάλογες εμπειρίες, αλλά η ανάλυση του Κ.Μαρξ στο καλύτερο ιστορικό – πολιτικό του κείμενο έχει μείνει μοναδική. Πολλοί δε θεωρητικοί της λεγόμενης 2 ½ Διεθνούς, όπως ο Τάλχαϊμερ προσπάθησαν να αξιοποιήσουν αυτό το σχήμα για την ανάλυση φαινόμενων αυταρχικών καθεστώτων καθώς και του φασισμού. Ανάλογες μεθόδους χρησιμοποίησαν και οι ιστορικοί προκειμένου να προσεγγίσουν και κατανοήσουν την πολιτική συγκεκριμένων περιόδων της ρωμαϊκής ιστορίας. Έτσι, εξάλλου προέκυψε αργότερα ο παραλληλισμός ανάμεσα στην έννοια του Βοναπαρτισμού και σε εκείνη του Καισαρισμού.
Η ουσία του θέματος, θέλω να υπογραμμίσω, έγκειται στα εξής: στην ιστορία υπάρχουν διακυβερνήσεις στα πλαίσια των οποίων οι επικεφαλής νόμιζαν ότι πραγματοποιούσαν μια αποστολή, ότι υπηρετούσαν μια συγκεκριμένη υπόθεση. Στην πραγματικότητα, ανεξάρτητα από τις προθέσεις που είχαν, αλλά και τις αυταπάτες, εξυπηρετούσαν, τελικά, μια εντελώς διαφορετική υπόθεση από την επιδιωκόμενη. Ταυτόχρονα δε, ενώ οι ευρισκόμενοι σε ιστορική αποστολή ηγέτες άλλα νόμιζαν ότι έπρατταν και άλλα πράττανε, τμήματα του μηχανισμού της διακυβέρνησής τους γνώριζαν επακριβώς που πήγαινε το πράγμα και υπηρετούσαν στοχοπροσηλωμένα συγκεκριμένες κοινωνικές ομάδες, συνειδητά και με μεγάλη προσήλωση.
2. Μια πρώτη εικόνα της κυβέρνησης
Έχοντας, πλέον, σαφήνεια και μια σχετικά πλήρη εικόνα των μέτρων που έλαβε η κυβέρνηση του Γ.Α.Παπανδρέου, από τότε που εκλέχτηκε, προκειμένου να αντιμετωπίσει την κρίση μπορούμε να πούμε τα εξής:
Πρώτον, η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ έδειξε πολλαπλά μεγαλύτερη κινητικότητα από ότι προηγούμενες.
Δεύτερον, η κυβέρνηση εξακολουθεί να μην έχει σχέδιο, όραμα και έναν ενιαίο «μπούσουλα» προκειμένου να αντιμετωπίσει την κρίση. Δεν έχει σταθερότητα και συνοχή στον τρόπο σκέψης και δράσης.
Τρίτο, οι δυνάμεις που έχει συγκεντρώσει γύρω της, δεν είναι πάντα ότι καλύτερο διαθέτει η χώρα. Μάλιστα, υποστηρίζω, ότι οι καλύτερες δυνάμεις της κυβέρνησης με τις μεγαλύτερες κοινωνικές ευαισθησίες, έχουν κουραστεί ψυχολογικά και σωματικά και οι δυνάμεις τους εγκαταλείπουν. Αυτό σημαίνει ότι η κατάσταση ως προς την διακυβέρνηση δεν δείχνει να καλυτερεύει και έχει ήδη αρχίσει να δημιουργούνται συνθήκες αναχωριστισμού.
Τέταρτο, όπως ήδη σημείωνα τον Οκτώβριο του 2009, η κυβέρνηση δεν είχε ερείσματα και δυνατότητες ουσιαστικής επαφής με την αριστερά, τα κοινωνικά κινήματα και τον πιο ριζοσπαστικό κόσμο του ίδιου του ΠΑΣΟΚ. Η σημασία αυτών των ελλειμμάτων βαίνει αυξανόμενη αρνητικά.
Πέμπτο και το κυριότερο, τα μέτρα που έχει λάβει η παρούσα κυβέρνηση, στο όνομα των αναγκών ενός ανύπαρκτου μονόδρομου, είναι μέτρα που ορισμένοι στο εσωτερικό της πιστεύουν ότι εξυπηρετούν την πατρίδα Ελλάδα, αλλά στην ουσία στρέφεται σε βάρος των εργαζομένων, γενικότερων των πιο αδύνατων και απροστάτευτων τμημάτων της κοινωνίας. Το χειρότερο δε είναι ότι αυτά τα λαϊκά στρώματα έχουν μια διπλή απώλεια. Απώλεια εξαιτίας της κυβερνητικής πολιτικής και απώλεια από την έλλειψη μαζικού στηρίγματος στη μάχη ενάντια σε μια τέτοια πολιτική. Το αποκούμπι που είχαν παλαιότερα στο ΠΑΣΟΚ, και για αυτό έδωσαν τη μάχη του 2007 υπέρ του Γ.Α.Παπανδρέου, χάθηκε για αυτά τα στρώματα.
Η κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ έλαβε μέτρα που θίγουν απευθείας τις κατακτήσεις των μισθωτών και των μεσαίων στρωμάτων. Χωρίς αιδώ και χωρίς φειδώ. Δεν υπάρχει κανένα τμήμα από αυτά που να εξαιρέθηκε. Δεν υπήρξε κανένα κριτήριο διαφοροποίησης, όπως, επί παραδείγματι το δημογραφικό. Δεν υπήρξε πλευρά της υλικής πραγματικότητας αυτών των τμημάτων του πληθυσμού που να μην κατακρεουργήθηκε. Η κοινωνική πάλη από τα πάνω, χτύπησε το εισόδημα, τις συντάξεις, την ασφάλεια και περίθαλψη, τα εργασιακά δικαιώματα αυτών των στρωμάτων. Όλοι οι υλικοί όροι, χωρίς καμιά εξαίρεση χειροτέρευσαν. Δεν υπήρξε έλεος για καμία πλευρά της ζωής τους.
3. Ποιες κοινωνικές ομάδες εξυπηρετούν τα κυβερνητικά μέτρα
Ο Λουίς Βοναπάρτης πίστευε ότι εξυπηρετούσε το γενικό καλό της γαλλικής κοινωνίας και τις πιο άμεσες ανάγκες των αγροτών της εποχής του. Όμως, το τι πιστεύει ένας πολιτικός για τον εαυτό του, ή τι αυταπάτες έχει για το κοινωνικό περιεχόμενο της ίδιας της πολιτικής του έχει ιστορικά –από τη σκοπιά της κοινωνίας και όχι των προσώπων – μικρή σημασία. Μεγαλύτερη σημασία έχει τίνος τα συμφέροντα πραγματώνονται μέσα από μια συγκεκριμένη πολιτική. Η ελληνική κυβέρνηση, πριν από όλα ο πρωθυπουργός της χώρας Γ.Α.Παπανδρέου πιστεύει ότι εξυπηρετεί τις ανάγκες της χώρας συνολικά. Προσωπικά δεν έχω κανένα λόγο να έχω οποιαδήποτε αμφιβολία ότι πράγματι πιστεύει αυτά που λέει. Το ίδιο ισχύει για μεγάλο τμήμα της κυβέρνησης, εκτός, βέβαια, τμημάτων του οικονομικού επιτελείου. Το κύριο, όμως, δεν είναι το τι πιστεύουν οι κυβερνώντες για τον εαυτό τους, αλλά το τι πράττουν, το ποιόν εξυπηρετούν σε τελευταία ανάλυση με τις επιλογές και τα μέτρα που λαμβάνουν.
Η κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ αποδείχτηκε πολύ σκληρή έναντι των ασθενών και πολύ μεγαλόψυχη και γεμάτο κατανόηση για τους έχοντες και κατέχοντες. Πριν απ΄όλα με την πολιτική της εξυπηρέτησε τις ελληνικές, αλλά και τις ξένες, τράπεζες. Η οικονομική στήριξη που έδωσε στους τραπεζίτες (χρήματα και εγγυήσεις), προκειμένου να μην βάλουν οι μέτοχοι των τραπεζών χρήματα στις ίδιες τις επιχειρήσεις τους, ξεπέρασε κατά δύο φορές την αξία τους. Αντί, όμως, να τις κρατικοποιήσει, ως έπραξε ακόμα και η αμερικάνική κυβέρνηση, αντί να τις θέσει έστω υπό τον δημόσιο έλεγχο και υπό των κριτηρίων του δημόσιου συμφέροντος, είναι έτοιμη να τους παραδώσει ακόμα και δημόσια περιουσία, ακόμα και τις εναπομείνασες ισχυρές κρατικές τράπεζες.
Ανάλογα, ο τρόπος που διαπραγματεύτηκε τον δανεισμό, τη συγκρότηση των μηχανισμών, την έλευση της τρόικας, ήταν ένας τρόπος που έδειχνε ότι το οικονομικό επιτελείο ένιωθε πιο κοντά «στα δίκαια» των δανειστών της χώρας παρά στη ίδια τη χώρα. Η κυβέρνηση, επίσης, δεν έδειξε καμιά διάθεση να κτυπήσει τα καρτέλ, να τα τιμωρήσει, αλλά και να τα αποσυνθέσει. Επέτρεψε το πρωτοφανές, να βρίσκεται η χώρα σε ύφεση, να μειώνονται τα εισοδήματα και να ανεβαίνουν, ταυτόχρονα, οι τιμές στα προϊόντα λαϊκής κατανάλωσης. Αυτό το γεγονός κάνει ακόμα πιο δύσκολη τη θέση των λαϊκών στρωμάτων που στήριξαν το ΠΑΣΟΚ και ήλπιζαν να το στηρίξουν. Τέλος, η κυβερνητική πολιτική του μονόδρομου έθαψε τις προσδοκίες και κάθε ελπίδα στη νέα γενιά που θα προσπαθήσει να εγκαταλείψει μαζικά τη χώρα.
Συμπερασματικά, ανεξάρτητα από την καλή γνώμη που δείχνουν να έχουν οι κυβερνητικοί για τον εαυτό τους, η πραγματικότητα είναι ότι κτύπησαν μονόπλευρα τα ασθενή και μεσαία στρώματα και άφησαν άθικτα τα μεγάλα και ταυτόχρονα σκοτεινά συμφέροντα. Τα γεγονότα και τα αποτελέσματα της πολιτικής της αποτελούν την πλέον απτή απόδειξη. Δυστυχώς.
