Γράφει ο Γιώργος Βοσκόπουλος*
Υπάρχει μία διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στους ικανούς και τους μέτριους. Με όρους ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης οι ικανοί είναι αυτοί που λειτουργούν ως παράγοντες σύνθεσης, ως μία κεντρομόλος δύναμη. Στον αντίποδα βρίσκονται φυγόκεντρες δυνάμεις κατακερματισμού τις οποίες εκπροσωπούν οι σημερινοί πυγμαίοι που ηγούνται των ευρωπαϊκών κρατών.
Ικανοί είναι όσοι προασπίζονται αυτό που ο Χάμπερμας περιέγραψε ως «η αξιοπρέπεια της δημοκρατίας» όταν αναφέρθηκε στη μετα-δημοκρατική Ευρώπη των Μέρκελ – Σαρκοζί. Δικαιολογημένα ο ίδιος απαίτησε να αποτελέσουν εκ νέου οι πολίτες συντελεστές και κοινωνοί των αποφάσεων που λαμβάνονται από ένα Δήμο, ένα σύστημα πολιτικής οργάνωσης. Η αντιπρόταση του Χάμπερμας σε αυτό που προσδιορίζει ως «τη συγκέντρωση της εξουσίας σε έναν στενό κύκλο ηγετών που επιβάλλουν τις πολιτικές τους στα εθνικά κοινοβούλια» είναι κατά τον ίδιο «μία νέα ευρωπαϊκή συνταγματική διαδικασία που θα εμπλέκει και τους ίδιους τους πολίτες». Η πρόταση του ενέχει συστατική αλλά όχι αφηγηματική αξία, αφού οι ευρωπαίοι πολίτες αποτελούν παθητικούς κοινωνούς της ενοποιητικής διαδικασίας. Εκφράζει το ιδεατό αλλά όχι το υφιστάμενο την ίδια στιγμή που οι αποσπασματικές προσπάθειες ολοκλήρωσης λειτουργούν αφαιρετικά της δημοκρατίας σε εθνικό επίπεδο.
Πρώτο θύμα των εσωτερικών αντιφάσεων της Ένωσης είναι η Ελλάδα αλλά ακολουθούν και άλλες χώρες. Είναι θύματα όχι μόνο των δικών τους δομικών ανεπαρκειών αλλά και ενός πολιτικού κανιβαλισμού που οδηγεί σε έναν θεσμικό δαρβινισμό. Το κενό ηγεσίας στην Ευρώπη απειλεί να την μετατρέψει σε ένα θεσμικό Προκρούστη που θα κρίνει τη δημοκρατία με δημοσιονομικά κριτήρια. Ο διαχωρισμός σε Βορρά – Νότο δεν αποτελεί πλέον μία γεωγραφική χωροταξία αλλά περιγράφει έναν αξιακό κατακερματισμό και ένα πρωτοφανές ψυχολογικό χάσμα εντός αυτού που ονομαστικά προσδιορίστηκε ως μία διττή ένωση λαών και κρατών.
Οι ανεπαρκείς ηγεσίες αποτελούν τη μαύρη τρύπα της απειλούμενης δημοκρατίας στην Ευρώπη. Δεν διαθέτουν επαρκή νοητικά και αξιολογητικά εργαλεία προκειμένου να κατανοήσουν ότι συντελείται μία εσωτερική ανακατανομή ισχύος στην Ένωση. Αυτή απειλεί να ανατρέψει θεσμικά δεδομένα αλλά και τη δημοκρατία σε επίπεδο εθνικών Δήμων. Η πολιτική χρεοκοπία του ευρωπαϊκού εγχειρήματος δεν φαντάζει σήμερα εξωπραγματικό σενάριο, αφού επιχειρείται η θεσμοθέτηση ενός μοντέλου μεταβλητής εσωτερικής νομιμοποίησης και δημοκρατικής λειτουργίας με κριτήριο τις δημοσιονομικές επιδόσεις. Ταυτόχρονα, συνειδητά ή μη, προωθείται η δημιουργία μίας Ευρώπης πολλών ταχυτήτων με όρους που υπερκαλύπτουν τον εθελούσιο χαρακτήρα της ενοποιητικής διαδικασίας. Οι λιγότερο ισχυροί καλούνται επιτακτικά σήμερα να αποτρέψουν τη δημιουργία ενός θεσμικού ηγεμονισμού. Με αυτόν τον τρόπο θα υπηρετήσουν όχι μόνο την ίδια την Ένωση και τις αξίες της αλλά και τους ευρωπαίους πολίτες.
*Επίκουρος Καθηγητής
Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών
Πανεπιστήμιο Μακεδονίας
