Γράφει ο Καθηγητής Γιώργος Πιπερόπουλος
Θα σας κουράσω λίγο σήμερα με
την αναφορά μου στα πειράματα «υπακοής
σε πρόσωπα Εξουσίας» που έκανε στο Πανεπιστήμιο Yale αρχές της δεκαετίας
του 1960 ο καθηγητής Ψυχολογίας Dr Stanley Milgram για τα οποία ίσως κάποιοι
αναγνώστες να έχουν διαβάσει κάτι σχετικό καθώς επαναλήφτηκαν πάρα πολλές φορές
σε πάρα πολλές χώρες.
Εκείνα τα πειράματα κοινωνικής
ψυχολογίας αποκάλυψαν πόσο εύκολο είναι για άτομα που διαθέτουν κύρος και
εξουσία να επηρεάζουν τις συμπεριφορές των ανθρώπων, που συμμετείχαν σε έρευνα
συμμόρφωσης με εντολές και διαταγές για παροχή ισχυρών ηλεκτροσόκ σε αγνώστους.
Περιληπτικά θα αναφέρω ότι στα
πειράματα Milgram ένα άτομο ο «δάσκαλος» κάθεται μπροστά σε μια κονσόλα από την
οποία μπορεί να κάνει σε άλλο άτομο (μαθητή) που βρίσκεται σε διπλανό δωμάτιο
«ηλεκτροσόκ» κάθε φορά που ο «μαθητής» απαντά λάθος σε κάποια ερώτηση.
Στο δωμάτιο παροχής των
ηλεκτροσόκ, δίπλα στον «δάσκαλο» βρίσκεται το πρόσωπο ΚΥΡΟΥΣ & ΕΞΟΥΣΙΑΣ, ο
επικεφαλής του πειράματος επιστήμων.
Στην εξέλιξη του πειράματος, με την
παρότρυνση του «επιστήμονα» ο «δάσκαλος» αυξάνει τα βολτ του ηλεκτροσόκ
μολονότι ακούει (αλλά δεν βλέπει) τον «μαθητή» που κάνει λάθη και δέχεται την
ηλεκτρο-τιμωρία…
Σημειώνω ότι τα πειράματα του
καθηγητή Milgram συνέπεσαν (από πρόθεση και όχι τυχαία) με τη δίκη του
συλληφθέντα από πράκτορες του Ισραήλ Ναζί «εγκληματία πολέμου» Adolph Eichman.
Το ερώτημα ήταν «εάν και κατά
πόσο οι δήμιοι Εβραίων και άλλων εκατομμυρίων ανθρώπων ήταν απλά
πειθήνια-υπάκουα όργανα στις εντολές των Αρχηγών τους, δηλαδή προσώπων που
διέθεταν Κύρος και Εξουσία.»
Στα πειράματα Milgram, όπως
ανέφερα έχουν επαναληφτεί σε πολλές χώρες του Πλανήτη μας επιβεβαιώνοντας τις
αρχικές θέσεις του δημιουργού τους αλλά όχι πάντα και παντού με τα ίδια
ποσοστά.
Τα αρχικά πειράματα και οι επαναλήψεις τους
μέτρησαν και μετρούν την
προθυμία των συμμετεχόντων στη μελέτη να υπακούσουν και να εφαρμόσουν τις εντολές
που τους δίνει ένα πρόσωπο κύρους και εξουσίας έστω και εάν αυτές έρχονται σε αντίθεση με την προσωπική τους
συνείδηση.
Με άλλα λόγια ο «δάσκαλος» θύτης προξενεί πόνο στο «μαθητή» θύμα και
συνεχίζει να το κάνει παρά τις κραυγές πόνου που ακούγονται από το διπλανό
δωμάτιο!
Να διευκρινίσω εδώ ότι τα
ηλεκτροσόκ ΔΕΝ είναι πραγματικά όπως δεν είναι και οι κραυγές πόνου του
θύματος!
Τόσο ο ίδιος ο καθηγητής Milgram όσο και άλλοι συνάδελφοι που επανέλαβαν
τα πειράματα αυτού του τύπου σημειώνουν ότι διαπίστωσαν δυσκολία στην παροχή
ηλεκτροσόκ και πόνου στα θύματά τους όταν τα δύο δωμάτια δεν τα χώριζε κάποιος τοίχος
από τούβλα αλλά ένας γυάλινος.
Με άλλα λόγια, ήταν δύσκολο για τον θύτη να προξενήσει πόνο στο θύμα
παρά τις επιτακτικές παραινέσεις του προσώπου Εξουσίας και Κύρους και μάλιστα
πολλοί θύτες απέφευγαν την διασταύρωση των βλεμμάτων τους με τα θύματά
τους!...
Πρόσωπα που παίρνουν αποφάσεις
επώδυνες για άλλα άτομα συνήθως κρατούν αποστάσεις από αυτά καθώς η άμεση
επαφή, πρόσωπο-με-πρόσωπο κάνει την επιβολή τους πιο δύσκολη…
Σε
πολύ πρόσφατη εργασία τους ο συνάδελφος καθηγητής Ψυχολογίας στο Γαλλικό
Πανεπιστήμιο της Grenoble Dr Laurent Bègue και οι συνεργάτες του
που αναρτήθηκε στην διαδικτυακή έκδοση του περιοδικού Journal of Personality με
τίτλο «Προβλέποντας την υπακοή βάσει της προσωπικότητας στο παράδειγμα του
Milgram»
Η συγκεκριμένη έρευνα
περιελάμβανε ένα πείραμα-παραλλαγή των πειραμάτων του Μίλγκραμ, όπου οι ερευνητές θέλησαν να
εξετάσουν κατά πόσον συγκεκριμένα χαρακτηριστικά προσωπικότητας κάνουν κάποιους
περισσότερο ή λιγότερο πιθανό να ακολουθήσουν εντολές και διαταγές - όταν οι
εντολές βλάπτουν έναν άλλο άνθρωπο.
Σε αυτήν 66 άτομα (που
κυμαίνονται στην ηλικία 26-54) κλήθηκαν να συμμετάσχουν σε μια παρωδία
τηλεοπτικού τηλεπαιχνιδιού όπου οι συμμετέχοντες έλαβαν οδηγίες, στο πλαίσιο
των κανόνων του παιχνιδιού, να κάνουν ένα ηλεκτροσόκ στους συμπαίκτες τους ως
ποινή για την κάθε λάθος απάντηση. Η ένταση του σοκ θα αυξανόταν μετά από κάθε
λάθος απάντηση.
Οκτώ μήνες αργότερα, οι
συμμετέχοντες κλήθηκαν να συμπληρώσουν ένα ερωτηματολόγιο (που θεωρήθηκε ότι
ήταν άσχετο με το αρχικό πείραμα), για να βοηθήσει τους ερευνητές να
αξιολογήσουν χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς τους, όπως τάση για συμμόρφωση,
ευσυνειδησία, εξωστρέφεια, νεύρωση, και διαφάνεια.
Οι ερευνητές έδειξαν ότι οι συμμετέχοντες
με τάσεις για συμμόρφωση και ευσυνειδησία ήταν πιο πρόθυμοι να υπακούσουν στις
διαταγές και ως εκ τούτου, ήταν πρόθυμοι να αυξήσουν την ένταση του ηλεκτροσόκ
στους συμπαίκτες τους στο συγκεκριμένο τηλεπαιχνίδι.
Ποιοί ήταν πιο πιθανό να
αρνηθούν να ακολουθήσουν τις εντολές για αύξηση της ένταση του ηλεκτροσόκ;
Άτομα με αριστερές πολιτικές ιδεολογίες, άτομα που αρνούνται να
συμμορφωθούν με τις επιταγές του «συστήματος» και ιδιαίτερα γυναίκες που είχαν
ιστορικό συμμετοχής σε απεργίες και διαδηλώσεις.
«Πολλές μελέτες δείχνουν ότι η
τάση για συμμόρφωση και η ευσυνειδησία είναι ευρέως σχετιζόμενες με θετικά
αποτελέσματα, όπως βελτίωση της ψυχικής υγείας, της μακροζωίας, τις σχολικές
επιδόσεις, τη μειωμένη επιθετικότητα, και θετική κοινωνική συμπεριφορά», εξηγεί
ο επικεφαλής συγγραφέας Laurent Begue.
«Ωστόσο, σε ορισμένες ειδικές καταστάσεις, τα ίδια χαρακτηριστικά
προσωπικότητας μπορούν επίσης να έχουν πιο σκοτεινές πλευρές, υπό την έννοια
ότι μπορεί να οδηγήσουν σε καταστροφική και ανήθικη υπακοή».
Εξηγώντας το θέμα της «απόστασης» μεταξύ του «θύτη» και
του «θύματος» χρειάζεται να υπογραμμισθεί ότι όταν κάποιος υποφέρει από τις επιλογές μας και είναι απομακρυσμένος από εμάς, η ταλαιπωρία που προξενούμε παραμένει αφηρημένη και
έχει μια ορισμένη εξωπραγματική ποιότητα.
Αυτή την εννοιολογική πραγματικότητα
είναι πιο δύσκολο να την βιώσουμε
συναισθηματικά.
Ο Milgram
είχε δώσει το παράδειγμα ενός βομβαρδιστικού όπου ο πιλότος γνωρίζει πως οι βόμβες του θα έχουν ως αποτέλεσμα τον θάνατο και τους τραυματισμούς, όμως η απόσταση και η έλλειψη οπτικής επαφής με τα αποτελέσματα της
πράξης του μειώνουν την συναισθηματική φόρτιση από τα δεινά που προκαλεί ο ίδιος!..
Σε όλες τις επαναλήψεις των πειραμάτων
υπακοής σε προσταγές της Εξουσίας επιβεβαιώθηκε αυτή η σχέση μεταξύ της απόστασης και της καταστροφής. Όταν τα θύματα ήταν «απομακρυσμένα» και
μη-ορατά ήταν «ξένοι» που δεν συνδέονταν ψυχολογικά με τους «δασκάλους - θύτες»
οι οποίοι εμφανώς (και αυτό σοκάρει) ήταν πρόθυμοι να προκαλούν μεγάλο πόνο ίσως και βλάβη στους «μαθητές -θύματα».
Οι πράξεις και η φαινομενολογία τους ήταν διαχωρισμένες καθώς σε άλλο
δωμάτιο βρισκόταν ο «δάσκαλος» και ο μοχλός επιβολής ηλεκτροσόκ και σε άλλο ο
διαμαρτυρόμενος «μαθητής» που υπέφερε. Αλλά πολλοί «θύτες»
έγιναν λιγότερο πρόθυμοι να πατήσουν το μοχλό όταν τα «θύματα» μεταφέρθηκαν σταδιακά πιο
κοντά τους.
Επιμύθιον;
ΗΓΕΤΕΣ που βρίσκονται σε μεγάλη
απόσταση από το Λαό, μπορεί να μην είναι
ανάλγητοι, αλλά σίγουρα δεν
συνειδητοποιούν τα δεινά που προξενούν!
Εάν οι ΗΓΕΤΕΣ μας ενδιαφέρονται για την υστεροφημία τους και
εάν εμείς θέλουμε να κληροδοτήσουμε μια καλή Πατρίδα στις
μελλοντικές γενιές, θα χρειαστεί να ξεφύγουμε ΟΛΟΙ από την Αριστερά έως την Δεξιά από συνήθειες και συμπεριφορές απόρροιες της σύγχρονης οικονομίας και του ξενόφερτου πολιτισμού που
έχουν εκμηδενίσει ελληνικές Αρχές και Αξίες.
Οι
καταστροφικές συνήθειες που υπαγορεύθηκαν από Κλίκες και
εφαρμόσθηκαν από πολιτικές μαριονέτες με τη βοήθεια της συστηματικής πλύσης
εγκεφάλου από καθεστωτικά ΜΜΕ, ο εφησυχασμός που
μας χαρακτηρίζει, μας έχουν οδηγήσει σε ανεξέλεγκτη
κατανάλωση, σε πολιτική αδράνεια,
και έλλειψη του απαιτούμενου σθένους για αντίσταση σε
εντολές και πρακτικές κόντρα στις συνειδήσεις μας!…
Μήπως, τελικά, χρειαζόμαστε
τους «επαναστατημένους» τύπους που το ΣΥΣΤΗΜΑ , για να τους απαξιώσει βαφτίζει
«αντικοινωνικούς», ώστε να διασφαλίσουμε ένα καλύτερο αύριο για τις επόμενες
γενιές…
---------------------------------------------------------------------------------------------
Milgram, Stanley (1963). "Behavioral
Study of Obedience". Journal of Abnormal and Social Psychology
67 (4): 371–8. doi:10.1037/h0040525.
PMID 14049516.
as PDF.
Milgram, Stanley (1974). Obedience
to Authority; An Experimental View. Harpercollins. ISBN 0-06-131983-X.
Laurent Bègue, Jean‐Léon Beauvois, Didier Courbet, Dominique Oberlé, Johan Lepage, Aaron A. Duke - Journal
of Personality 05/2014;
DOI: 10.1111/jopy.12104
