Τη Δευτέρα το βράδυ στον «Ιανό» έγινε μια περίεργη συνάντηση. Μέλη της οργάνωσης «Harlem4obama» βρέθηκαν και τα είπαν με μια ομάδα νέων Ελλήνων blogers. Συναντήθηκαν εικονικά, κι αυτό ήταν το πρώτο θαύμα. Το μόνο που χρειάστηκε ήταν ένας φορητός υπολογιστής, ένα δωρεάν πρόγραμμα διαδικτυακής τηλεφωνίας κι όρεξη για κουβέντα. Οι τηλεδιασκέψεις έχουν γίνει πανεύκολες και η νέα -τεχνολογικά εγγράμματη- γενιά τις εντάσσει στην καθημερινότητά της.
Το θέμα της συζήτησης φυσικά ήταν η κρίση και πώς την αντιμετωπίζουν οι νέοι ένθεν κακείθεν του Ατλαντικού. Οι διαφορές ήταν εμφανείς. Στο Χάρλεμ υπήρχε μια δυναμική αισιοδοξία: «τα πράματα δεν είναι καλά, αλλά εμείς -“yes we can!”- θα τα κάνουμε καλύτερα». Στην Αθήνα οι κουβέντες ήταν
μελανές. «Υπάρχει κρίση. Θεέ μου, τι θα κάνουμε;»
Σίγουρα το σοκ της κρίσης είναι διαφορετικό. Ειδικά αν έχεις την εμπειρία του Χάρλεμ, μιας περιοχής που κάποτε ήταν χωρίς ελπίδα και τώρα ανθίζει. Το βασικό, όμως, πρόβλημα της Ελλάδας δεν είναι ότι δεν έχει την εμπειρία προηγουμένων κρίσεων. Ούτε είναι η πρώτη φορά που περιορίζονται εισοδήματα. Μπορεί να μην έγιναν ονομαστικά, όπως η συμμετοχή μας στην Ευρωζώνη επιτάσσει, αλλά έχουμε ζήσει τρεις υποτιμήσεις και ουκ ολίγα περιοριστικά προγράμματα. Κι εκείνοι που τώρα κλαίνε για τις συντάξεις πρέπει να θυμούνται ότι κατά τη διάρκεια του προγράμματος Σημίτη, οι συντάξεις και τα εισοδήματα δημόσιου και ιδιωτικού τομέα πάγωσαν επί διετία (1986-1987) με πληθωρισμό 25%! Φυσικά υπήρξαν έντονες διαμαρτυρίες, που έφτασαν μέχρι την διάσπαση της ΓΣΕΕ, αλλά οι απώλειες εισοδημάτων ήταν επίσης μεγάλες.
Τι άλλαξε, λοιπόν, και στην Ελλάδα κυριάρχησε η κατήφεια αντί της λελογισμένης εκτίμησης; Ενα πρώτο στοιχείο είναι η έλευση των ηλεκτρονικών Μέσων Ενημέρωσης, που δυστυχώς διαφεντεύουν την ατζέντα και των εξ ορισμού ψυχραιμότερων εντύπων Μέσων. Αυτόν τον καιρό παρακολουθείς δελτίο ειδήσεων και είναι σαν να ακούς δίσκο του Στέλιου Καζαντζίδη: κλάμα, πόνο και οργή. Τα ίδια Μέσα που υπερέβαλλαν σε σιωπή μέχρι την έλευση του ΔΝΤ, τώρα υπερβάλλουν σε κραυγές. Αυτή είναι η φύση των ηλεκτρονικών ΜΜΕ, και σ’ αυτήν τη φύση προστέθηκε και το ελληνικό ταμπεραμέντο.
Το δεύτερο στοιχείο είναι πιο βαθύ. Καλώς ή κακώς οι Ελληνες είχαν στη μεταπολίτευση ένα αποκούμπι. Το κράτος ήταν εκεί για να εξασφαλίσει τις συντάξεις, να εξασφαλίσει τις καταθέσεις, να διασφαλίσει την απασχόληση, να επιδοτήσει τις εταιρείες ή τους αγρότες που δεν πάνε καλά, ακόμη και να αποζημιώσει τα χτισμένα σε ρέματα πλημμυροπαθή σπίτια. Η συνειδητοποίηση εσχάτως ότι αυτό το αποκούμπι δεν υπάρχει πια, έχει ψυχολογικές επιπτώσεις, οι οποίες φαντάζομαι θα είναι αντίστοιχες με το τραύμα ενός παιδιού που χάνει τον πατέρα του.
Οι «Χαρλεμιώτες» από την άλλη πλευρά ήταν πάντα ορφανοί από το μεγάλο κράτος. Γι’ αυτό το πρώτο που έκαναν, σαν χτύπησε η κρίση, ήταν -όπως είπαν και οι ίδιοι- «να οργανώσουν την κοινότητα». Κάτι τέτοιο για εμάς είναι δύσκολο ακόμη να το φανταστούμε· δεν έχουμε προηγούμενη εμπειρία ούτε επεξεργασία. Το κράτος ήταν πάντα εκεί να αναπληρώνει και να πνίγει την κοινωνία. Ο δρόμος, λοιπόν, που μας δείχνει το Χάρλεμ είναι η δύσκολη ενηλικίωση που έχουμε μπροστά μας...
