Παραδοσιακοί οικισμοί στο Νομό Λάρισας

Γράφει η Συνοδή Νταμπεγλιώτου

Μηχανικός Ανακαίνισης και Αποκατάστασης Κτιρίων ΑΤΕΙ Πατρών

Μνημείο ή μνημειακό σύνολο είναι κάθε κατασκευή ιδιαίτερα σημαντική λόγω του  ιστορικού, αρχαιολογικού, καλλιτεχνικού, επιστημονικού, ιστορικού, κοινωνικού ή τεχνικού της ενδιαφέροντος, συμπεριλαμβανομένων των εγκαταστάσεων, διακοσμητικών στοιχείων που αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα τους.
Σε κάθε τόπο, σε διαφορετικές ιστορικές περιόδους, οι κοινωνικές ομάδες που έζησαν εκεί, δημιούργησαν πολιτισμούς των οποίων οι υλικές εκφράσεις καταγράφονται στα εναπομείναντα ίχνη και στις κατασκευές που διασώθηκαν ως τις μέρες μας. Στην μακραίωνη ιστορία τους αλλά και στην σχετικά σύντομη διάρκεια τους, οι κατασκευές αυτές δέχθηκαν ποικίλες χρήσεις, ερμηνείες και επεμβάσεις. Πολλές εξαφανίστηκαν, ορισμένες διατηρήθηκαν ως ερείπια και λιγότερες από αυτές συνεχίζουν την ζωή τους μέχρι και σήμερα.

Η πολιτιστική κληρονομιά κάθε έθνους είναι ο συνδετικός κρίκος του  παρελθόντος με το παρόν και το μέλλον. Είναι καθαρά θέμα παιδείας η προστασία και ανάδειξη τέτοιων κτισμάτων από επιστήμονες με εξειδικευμένες γνώσεις στον τομέα τον αποκαταστάσεων, διότι τα διατηρητέα μνημεία είναι έργα τέχνης και όχι κατασκευές που απορρέουν κέρδος. Ένα μεγάλο ποσοστό τού κόσμου πιστεύει ότι κατεδαφίζοντας ένα κτίριο ιδιαίτερου αρχιτεκτονικού κάλλους και αντικαθιστώντας στην θέση του με μια πολυκατοικία το κέρδος θα είναι μεγαλύτερο. Το άκρος αντιαισθητικό αποτέλεσμα της ανεξέλεγκτης και κακόγουστης από αρχιτεκτονικής άποψης οικοδομικής δραστηριότητας είναι όμως η κληρονομιά των γονιών μας. Είναι πλέον ευθύνη της νέας γενιάς τα λιγοστά εναπομείναντα κτίρια να τα προστατέψουμε ώστε οι επόμενες γενιές να μας μνημονεύουν. Πέρα από την αξιολογότατη αρχιτεκτονική τους είναι αδύνατον η ιστορία που κουβαλάει κάθε κτίριο να αντιγραφεί και αυτός είναι και ο σημαντικότερος λόγος που θα πρέπει να τα προστατέψουμε. Επιπρόσθετα μπορούν να συνδυαστούν με εντυπωσιακό τρόπο οι σύγχρονες τάσεις σε υλικά, ειδικές κατασκευές, χρώματα και έπιπλα, ώστε το παλιό με το καινούργιο να έχει τέλεια αρμονία και να ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις της σύγχρονης εποχής. Έτσι στο παρακάτω κείμενο επισημαίνονται οι παραδοσιακοί οικισμοί του Νομού Λάρισας και τα σημαντικότατα προνόμια που έχει ο ιδιοκτήτης ενός διατηρητέου κτιρίου είτε αυτό είναι σε μια πόλη είτε σε ένα χωριό.

 Με προεδρικά διατάγματα, που εκδίδονται με πρόταση του Υπουργού Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων μπορεί να χαρακτηρίζονται οικισμοί ή τμήματά τους ως παραδοσιακοί, με σκοπό την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος και τη διατήρηση και ανάδειξη του ιδιαίτερου πολεοδομικού, αισθητικού, ιστορικού, λαογραφικού και αρχιτεκτονικού χαρακτήρα τους.

Οι διατηρητέοι παραδοσιακοί οικισμοί στον Νομό Λάρισας είναι οι εξής:

Επαρχία Αγιάς: Ανατολή, Μεγαλόβρυσο, Μεταξοχώρι

Επαρχία Λαρίσης: Αμπελάκια, Τέμπη

Επαρχία Τυρνάβου: Κρανέα

Σε περίπτωση που ένα κτίριο βρίσκεται σε διατηρητέο οικισμό για οποιαδήποτε κατεδάφιση, επισκευή ή προσθήκη στο υφιστάμενο κτίριο παραπέμπεται στην οικεία ΕΠΑΕ. Αν η επιτροπή αυτή κρίνει ότι η επισκευή δεν θίγει το κτίριο ή ότι δεν συντρέχει λόγος να κινηθεί η διαδικασία του κτιρίου ως διατηρητέου, χορηγείται η σχετική άδεια. Σε αντίθετη περίπτωση ο σχετικός φάκελος με αιτιολογημένη έκθεση της ΕΠΑΕ αποστέλλεται στην αρμόδια υπηρεσία του Υπουργείου Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων.

Τα κίνητρα για την προστασία των διατηρητέων κτιρίων και των παραδοσιακών οικισμών είναι δύο κατηγοριών: τα οικονομικής φύσεως και τα αντίστοιχα διοικητικής φύσεως.

Κίνητρα οικονομικής φύσεως είναι τα ακόλουθα: δανειοδοτήσεις διατηρητέων κτιρίων, μεταφορά του ενδεχομένως εναπομείναντος Συντελεστή δόμησης, φορολογικές ελαφρύνσεις και χρηματοδοτήσεις μέσω διαφόρων ταμείων και ειδικές ρυθμίσεις.

Αναλυτικά παρουσιάζονται παρακάτω:

1.Χαμηλότοκα και μακροπρόθεσμα δάνεια για επισκευή - αποκατάσταση διατηρητέων κτιρίων καθώς και παραδοσιακών κτιρίων που βρίσκονται σε παραδοσιακούς οικισμούς ή τμήματα αυτών και προορίζονται για κατοικία, Επιδοτείται κατά 50% το επιτόκιο δανεισμού για δάνεια μέχρι του ποσού των 100.000€.
 
2. Μεταφορά του ενδεχομένως εναπομείναντος συντελεστή δόμησης.

3. Φορολογικές ελαφρύνσεις στις περιπτώσεις μεταβίβασης, κληρονομιάς και δωρεάς διατηρητέων κτιρίων με μείωση κατά 20% επί της φορολογητέας αξίας αυτών, υπό την προϋπόθεση ότι έχει συντελεστεί η πράξη χαρακτηρισμού του κτιρίου ως    διατηρητέου.

4. Χρηματοδότηση μέσω ΥΠΕΘΟ (Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων) μελετών επισκευής - αποκατάστασης διατηρητέων κτιρίων. Η ανάθεση των μελετών μετά από διαγωνισμό γίνεται στις κατά τόπους Νομαρχίες.

5. Χρηματοδότηση μέσω ΕΤΠΑ (Ειδικό Περιφερειακό Ταμείο Ανάπτυξης) εργασιών επισκευής - αποκατάστασης διατηρητέων κτιρίων.

6. Χρηματοδότηση εργασιών αποκατάστασης διατηρητέων - παραδοσιακών κτιρίων και διαμόρφωσης ελεύθερων χώρων σε υποβαθμισμένες περιοχές - συνοικίες μέσω ΕΠΤΑ (Ευρωπαϊκού Ταμείου Περιφερειακής Ανάπτυξης) και Μ.Ο.Π. (Μεσογειακών Ολοκληρωμένων Προγραμμάτων).

7. Ένα βασικό κίνητρο για την διατήρηση των κτιρίων, ταυτόχρονα διοικητικής και οικονομικής φύσεως, είναι η ειδική ρύθμιση (που είναι δυνητική για την Δημόσια Διοίκηση).

- Υπό τον όρο ειδική ρύθμιση νοείται η δυνατότητα προσθήκης κατ' έκτασιν ή καθ' ύψος σε διατηρητέο κτίριο, όπως και η δυνατότητα ανέγερσης νέας οικοδομής στο οικόπεδο (γήπεδο) του διατηρητέου κτιρίου, με την προϋπόθεση ότι η επιτυγχανόμενη συνολική εκμετάλλευση δεν υπερβαίνει τους ισχύοντες όρους δόμησης της περιοχής όπως επίσης αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση ι ο εναρμονισμός της προσθήκης ή της νέας οικοδομής με το διατηρητέο κτίριο.

Διοικητικής φύσεως κίνητρα είναι η μη ρυμοτόμηση των διατηρητέων κτιρίων όταν ρυμοτομούνται από το εγκεκριμένο ρυμοτομικό σχέδιο και για τους οικισμούς η εκπόνηση πολεοδομικών μελετών με ειδικούς όρους δόμησης που συμβάλλουν στην διατήρηση και ανάπτυξη αυτών των οικισμών.

Επιμέλεια Κειμένου

Συνοδή Νταμπεγλιώτου

Μηχανικός Ανακαίνισης και Αποκατάστασης Κτιρίων ΑΤΕΙ Πατρών