Σημαντικά δεδομένα φέρνουν στο φως τα αρχαιολογικά ευρήματα που αποκαλύφτηκαν στην περιοχή της Αλοννήσου και μαρτυρούν τη στρατηγική θέση και τον καθοριστικό ρόλο του νησιού από την προϊστορική περίοδο και εντεύθεν. Ο εντοπισμός, παράλληλα, της μιας εκ των δύο πόλεων που ήκμασαν στην αρχαία Ικο, η φιλολογική παράδοση που αναφέρει ότι ο Πηλέας, πατέρας του Αχιλλέα ετάφη στο νησί, η παραδοχή ότι το συγκεκριμένο νησί ήταν πέρασμα της Αργοναυτικής εκστρατείας, σε συνάρτηση με τα σημαντικά ευρήματα που έφερε στο φως η επιστημονική έρευνα ετών, αποτελούν τεκμήρια της σημαντικής θέσης που κατέχει η Αλόννησο στον εθνικό αρχαιολογικό χάρτη. Στην θαλάσσια περιοχή μεταξύ Περιστέρας, Αλοννήσου και Κυρα-Παναγιάς εντοπίστηκαν δέκα τουλάχιστον ναυάγια που χρονολογούνται από τον 5ο αιώνα π.Χ. έως και τον 12ο μ.Χ. αιώνα και ενισχύουν την πεποίθηση ότι το νησί της Αλοννήσου υπήρξε θαλάσσιο πέρασμα από αρχαιοτάτων χρόνων.
Σε ό,τι αφορά μάλιστα στον κύκλο των προϊστορικών ευρημάτων της περιοχής, αξίζει να καταγραφεί ότι οι ανασκαφές που διεξήχθησαν από την ΙΓ΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων στην κυρά Παναγιά, στη νησίδα Αγιος Πέτρος, έφεραν στο φως, για πρώτη φορά σε όλο το Αιγαίο, νεολιθικό οικισμό, ο οποίος κατοικήθηκε για χίλια χρόνια, στα μέσα της 6ης χιλιετίας π.Χ. Το μεγαλύτερο μέρος του νεολιθικού οικισμού βρίσκεται, ωστόσο, στην θάλασσα, σε βάθος 10 μέτρων. Στην κυρά Παναγιά έχουν εντοπιστεί δύο οχυρωμένες εγκαταστάσεις στα δύο φυσικά λιμάνια του νησιού, τον Πλανήτη και τον Αγιο Πέτρο, που κατοικούνται από τα κλασικά έως τα ρωμαϊκά χρόνια, ενώ στην ύπαιθρο του νησιού υπάρχουν επίσης αρκετές αγροτικές εγκαταστάσεις της ίδιας εποχής.
Σημαντικά δεδομένα προκύπτουν όμως και από τις ανασκαφές στο Σπήλαιο του Κύκλωπα, στα Γιούρα, που μας πληροφορούν ότι ο άνθρωπος από το 8600 π.Χ. έως το 4000 π.Χ. καθώς και κατά τους ιστορικούς χρόνους, χρησιμοποιούσε το σπήλαιο το οποίο θεωρείται ως η παλαιότερη ανθρώπινη εγκατάσταση σε νησί του Αιγαίου. Στο νησί Σκάντζουρα, τέλος, την αρχαία «Σκάνδιρα» στη θέση Κουρούπι, έχει εντοπιστεί οχυρωμένη εγκατάσταση ελληνιστικής πόλης, ενώ στην ύπαιθρο, γύρω από το παλιό μοναστήρι υπάρχουν ίχνη αγροτικών εγκαταστάσεων ιστορικών χρόνων. Η ίδια ανθρώπινη δραστηριότητα στους προϊστορικούς και ιστορικούς χρόνους, πιστοποιείται σε όλες τις νησίδες του αρχιπελάγους, Ψάθουρα, Παππούς, Γράμιζα, Κόρακας.
Αρχαία πόλη στο φως
Οι αρχαιολογικές έρευνες που διεξάγει η ΙΓ΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων από την δεκαετία του ’60, έφεραν πλούτο δεδομένων στην επιφάνεια, μεταξύ δε αυτών, την μια εκ των δύο αρχαίων πόλεων της Ικου, η οποία εντοπίστηκε στην χερσόνησο «Κοκκινόκαστρο». Στα κλασικά χρόνια η πόλη οχυρώνεται με τείχη που σώζονται μέχρι σήμερα και διακρίνονται για την εντυπωσιακή τους κατασκευή. Στο πεδίο των αρχαιολογικών δεδομένων εγγράφονται επίσης κτίρια, πλατείες, ναοί και νεκροταφεία, όπου έθαβαν τους προσφιλείς νεκρούς. Ακραία γεωλογικά φαινόμενα της αρχαιότητας συνέβαλαν, όπως φαίνεται, στην αλλαγή της μορφολογίας της χερσονήσου, καθώς μεγάλο τμήμα της έχει πλέον καταποντιστεί στη θάλασσα.
Στο συγκεκριμένο αρχαιολογικό χώρο έχει ανακαλυφθεί άφθονη κεραμική του 4ου αιώνα π.Χ. καθώς και τμήματα κεράμωσης των στεγασμένων κτηρίων. Τα εμφανή επιφανειακά αποσπασματικά τμήματα κτιρίων δίνουν την εικόνα μιας χωροταξικά οργανωμένης εγκατάστασης των κλασικών χρόνων. Στους στόχους της ΙΓ΄ ΕΠΚΑ είναι «η στερέωση της οχύρωσης, η σχεδιαστική αποτύπωση του τείχους, η στέγασή του, η ανάδειξη και αξιοποίησή του με την διαμόρφωση κατάλληλης πρόσβασης, προκειμένου να εξασφαλιστεί η επισκεψιμότητα και οργάνωση του μνημείου»
Στην παλιά χώρα της Αλοννήσου, όπου τοποθετείται η δεύτερη πόλη του νησιού, υπάρχουν ίχνη κατοίκησης από τους κλασικούς χρόνους μέχρι σήμερα, ενώ παράλληλα οχυρωμένος οικισμός εντοπίστηκε στην θέση «Καστράκι» και στην περιοχή «Ράχες». Σε πρόσφατες επιφανειακές έρευνες στα ορεινά πλατώματα της Αλοννήσου εντοπίσθηκε μεγάλος αριθμός αγροτικών εγκαταστάσεων, περιοδικά ή ευκαιριακά κατοικημένων που χρονολογούνται από την κλασική και ελληνιστική εποχή. Οι αγροτικές εγκαταστάσεις έχουν εντοπιστεί στις θέσεις «Γκαρμπίτσες», «Τσουκαλιά», «Καλαμάκι» και «Κούμαρος» της Αλοννήσου. Σε ορισμένες εγκαταστάσεις υπάρχουν πολλά επιφανειακά ευρήματα όπως αρχιτεκτονικά στοιχεία, κεραμική και νομίσματα που μαρτυρούν την διαχρονική ανθρώπινη παρουσία που εκτείνεται από τα ρωμαϊκά και τα μεσαιωνικά χρόνια έως την σύγχρονη περίοδο. Ο αγροτικός χαρακτήρας των εγκαταστάσεων αποδεικνύεται «από την άφθονη κεραμική, τα πέτρινα εργαλεία επεξεργασίας των δημητριακών και τις πέτρινες εγκαταστάσεις για την παραγωγή κρασιού και λαδιού» επισημαίνει η κ. Σκαφιδά και προσθέτει ότι «μερικές από τις μεμονωμένες αγροτικές εγκαταστάσεις παρουσιάζουν πολλά από τα χαρακτηριστικά των οχυρωμένων αγροικιών του 4ου αιώνα π.Χ.» οι οποίες έχουν βρεθεί στον ηπειρωτικό και νησιωτικό ελλαδικό χώρο.
Αμφορείς στη θέση Τσουκαλιά
Σημαντικά αρχαιολογικά δεδομένα προκύπτουν στις παραθαλάσσιες θέσεις «Τσουκαλιά», «Καλαμάκι» και «Βαμβακιές» όπου υπάρχουν εργαστήρια αμφορέων, τους οποίους γέμιζαν με ντόπιο κρασί και τους φόρτωναν σε εμπορικά πλοία. Στο όρμο «Τσουκαλιά» ιδιαιτέρως, είναι εντυπωσιακό το θέαμα των διάσπαρτων αμφορέων και των ενσφράγιστων λαβών με την ένδειξη «ΙΚΙΟΝ» που μαρτυρούν χώρο οινοπαραγωγικής δραστηριότητας και κατασκευής αμφορέων που προορίζονταν για την εξαγωγή του τοπικού οίνου. Όπως αναφέρει στο σημείο αυτό η προϊσταμένη της ΙΓ΄ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων κ. Αργυρούλα Δουλγέρη- Ιντζεσίλογλου «o όρμος Τσουκαλιά βρίσκεται στη ΝΔ πλευρά του νησιού και αποτελεί μια μορφή φυσικού λιμανιού το οποίο θα μπορούσε να χρησιμεύει για την προσέγγιση των πλοίων και την απευθείας φόρτωση των αμφορέων». Είναι σημαντικό το γεγονός ότι «ότι σώζεται σε άριστη κατάσταση ο χώρος της οινοπαραγωγικής δραστηριότητας, ενώ τα διάσπαρτα σπασμένα κομμάτια αγγείων, σηματοδοτούν την ύπαρξη εκτεταμένων εργαστηρίων κατασκευής αμφορέων, που προορίζονταν για την εξαγωγή του τοπικού κρασιού» προσθέτει η κ. Ιντζεσίλογλου.
Τα αγγεία που βρίσκονται διάσπαρτα στον όρμο «Τσουκαλιά» χρονολογούνται κατά κύριο λόγο στον 4ο αιώνα π.Χ. και αποτελούν σύμφωνα με τους ειδικούς «μια από τα αρχαιότερες εγκαταστάσεις αυτού του είδους στο Βόρειο Αιγαίο». Σε επίπεδο Μαγνησίας συγκαταλέγεται μεταξύ των καλύτερα διατηρημένων εργαστηρίων οινοπαραγωγικής δραστηριότητας και κατασκευής τοπικών αμφορέων «γιατί σώζεται αλώβητη η περιοχή, εκτός από ελάχιστες νεότερες παρεμβάσεις που δεν αλλοιώνουν στην ουσία το τοπίο, και κατά συνέπεια προσφέρεται για μελλοντική συστηματική έρευνα και οργάνωση ενός επισκέψιμου αρχαιολογικού πάρκου» καταλήγει η προϊσταμένη της ΙΓ΄ ΕΠΚΑ.
Μουσείο στην Αλόννησο
Σε εξελικτική φάση βρίσκεται, εξάλλου, το πλάνο δημιουργίας Αρχαιολογικού Μουσείου στην Αλόννησο στο κτίριο του παλιού δημοτικού σχολείου στην Χώρα, που ανήκει στο Δήμο Αλοννήσου. Στόχος των ιθυνόντων του Δήμου Αλοννήσου είναι να παραχωρηθεί το εν λόγω κτήριο στην ΙΓ΄ ΕΠΚΑ για τη στέγαση αρχαιολογικής συλλογής, αφού τεθεί προηγουμένως προς συζήτηση, στο Δημοτικό Συμβούλιο. Στις προθέσεις των ιθυνόντων της ΙΓ΄ ΕΠΚΑ είναι η ανάδειξη και προβολή του αρχαιολογικού πλούτου του νησιού, προκειμένου να είναι εύκολη η πρόσβαση των επισκεπτών και κυρίως των νέων, στην πολιτιστική πληροφορία, σε συνεργασία με τον Δήμο Αλοννήσου. Η δημιουργία κομβικών σημείων πληροφόρησης, η εκπόνηση εκπαιδευτικών προγραμμάτων με θέμα πτυχές της μακραίωνης ιστορικής παράδοσης του νησιού, αλλά και η έκδοση πληροφοριακού υλικού, συνθέτουν το ευρύτερο πλαίσιο των προτάσεων που έχουν διατυπωθεί, σχετικά με την ανάδειξη του αρχαιολογικού πλούτου της Αλοννήσου, η οποία κατείχε στρατηγική θέση, ως θαλάσσιο πέρασμα ήδη από την 9η χιλιετηρίδα π.Χ. Το νησί που ανέπτυξε πολύ αξιόλογη εξαγωγική δραστηριότητα σε κομβικά σημεία του τότε γνωστού αρχαίου κόσμου, κάνοντας γνωστά τα προϊόντα του μέχρι τον Εύξεινο Πόντο, αποκαλύπτει σταδιακά πολύ σημαντικά δεδομένα του παρελθόντος, αποδεικνύοντας, βάση τεκμηρίων, την στρατηγική του θέση στο Αιγαίο και την Ιστορία. Συντάκτης: Γλυκερία Υδραίου
taxydromos.gr
