{Embargo: 19.00. Ισχύει ο λόγος που θα εκφωνηθεί}
Ευρωβουλευτής Γιώργος Παπαστάμκος, Καθηγητής Πανεπιστημίου Πειραιώς
(κύρια σημεία Εισήγησης)*
Η ΚΑΠ αποτελεί σύμβολο της ευρωπαϊκής ενοποίησης και του κεκτημένου της ΕΕ. Ο ευρωπαϊκός γεωργικός τομέας έχει σαφή προστιθέμενη αξία στην ευρωπαϊκή οικονομία και έναν μείζονα ρόλο στην αντιμετώπιση των κοινωνικοοικονομικών και περιβαλλοντικών προκλήσεων που αντιμετωπίζει η ΕΕ. Ο γεωργικός τομέας στην ΕΕ διαδραματίζει πολυλειτουργικό ρόλο, συμβάλλοντας στην παραγωγή δημοσίων αγαθών υπέρ του κοινωνικού συνόλου, τα οποία δεν διασφαλίζει η αγορά. Απαιτείται εις αντάλλαγμα δημόσια στήριξη. Ο γεωργικός και ο αγροδιατροφικός τομέας δεν αποτελούν απλώς μία οικονομική δραστηριότητα, αλλά συνδέονται με θεμελιώδη αγαθά. Απαιτείται, συνεπώς, δημόσια παρέμβαση.
Ο προϋπολογισμός της ΚΑΠ θα πρέπει τουλάχιστον να παραμείνει στα τρέχοντα επίπεδα και να διασφαλισθεί η αντιστοιχία πόρων και στόχων της νέας ΚΑΠ.
--------------------------------------------------------
Πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο 2014-2020
ΓΕΩΡΓΙΑ
| Συνολικός προτεινόμενος προϋπολογισμός (σε τρέχουσες τιμές 2011) | 386,9 δισ. ευρώ |
| | |
| Πρώτος πυλώνας: άμεσες πληρωμές και μέτρα αγοράς | 281,8 δισ.ευρώ |
| Δεύτερος πυλώνας: ανάπτυξη της υπαίθρου | 89,9 δισ.ευρώ |
| Επιπλέον -πέραν της ΚΑΠ-πόροι | 15,2 δισ.ευρώ Σύνολο ↓ |
| Ασφάλεια τροφίμων | 2,2 δισ.ευρώ |
| Επισιτιστικά προγράμματα απόρων | 2,5 δισ. ευρώ |
| Αποθεματικό για τη διαχείριση κρίσεων | 3,5 δισ. ευρώ |
| Ευρωπαϊκό Ταμείο παγκοσμιοποίησης | έως 2,5 δισ. ευρώ |
| Έρευνα και Καινοτομία στους τομείς της ασφάλειας των τροφίμων, της βιο-οικονομίας, και της βιώσιμης γεωργίας (εντός του Κοινού Στρατηγικού Πλαισίου για την Έρευνα και την Καινοτομία) | 4,5 δισ. ευρώ |
Η Επιτροπή ομιλεί για 'πάγωμα' ως προς τον προϋπολογισμό της ΚΑΠ. Ερωτήματα ανακύπτουν από την σύγκριση μεταξύ σταθερών τιμών στις οποίες εκφράζονται οι πόροι της ΚΑΠ για την δημοσιονομική περίοδο 2014-2020 και τρεχουσών τιμών της περιόδου 2007-2013. Σε κάθε περίπτωση, εν σχέσει προς την αφετηριακή απαισιοδοξία, η πρόταση της Επιτροπής αξιολογείται ως εύλογη βάση διαπραγματεύσεων. Εν προκειμένω, αναγνωρίζεται ως καθοριστική η σθεναρή στάση της Επιτροπής Γεωργίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.
--------------------------------------------------------
Η δίκαιη κατανομή των πόρων της ΚΑΠ μεταξύ των γεωργών των 27 Κρατών Μελών (ΚΜ), αλλά και εντός του ιδίου ΚΜ συνιστά ζήτημα που καταλαμβάνει κυρίαρχη θέση στον δημόσιο διάλογο. Οι σημαντικές αποκλίσεις ως προς το μέσο ύψος ενισχύσεων ανά κράτος μέλος αποτελούν αντικείμενο έντονης κριτικής και ασκούνται έντονες πιέσεις για ανακατανομή των πόρων. Σημειώνεται σχετικά ότι στο πλαίσιο των προτάσεων για τις πολυετείς δημοσιονομικές προοπτικές 2014-2020. η Επιτροπή εισηγείται την ακόλουθη διαδικασία. Στα ΚΜ με επίπεδο αμέσων ενισχύσεων κάτω του 90% του μέσου όρου ΕΕ, θα μειωθεί η απόκλιση κατά ένα τρίτο. Η εν λόγω σύγκλιση θα χρηματοδοτηθεί αναλογικά από όλα τα κράτη μέλη με επίπεδο αμέσων ενισχύσεων άνω του μέσου όρου ΕΕ.
Εν προκειμένω, η Ελλάς εμφανίζεται ότι λαμβάνει αναλογικά τις μεγαλύτερες ενισχύσεις. Ωστόσο, θα ήθελα να υπογραμμίσω ότι υφίσταται εναλλακτικός τρόπος υπολογισμού του μέσου ύψους ενισχύσεων. Εάν ληφθούν υπόψη οι μέσες ενισχύσεις ανά δικαιούχο, τότε η Ελλάς καταλαμβάνει μία από τις χαμηλότερες θέσεις. Ως προς την κατανομή των πόρων της ΚΑΠ, είναι
επιτακτική η ανάγκη ανάδειξης αντικειμενικών κριτηρίων, επωφελών για τη χώρα μας, όπως το μερίδιο του γεωργικού εισοδήματος στο ΑΕΠ, το πλήθος και η διάρθρωση των γεωργικών εκμεταλλεύσεων, το ποσοστό των γεωργικών γαιών με φυσικά και άλλα μειονεκτήματα, οι περιβαλλοντικά ευάλωτες περιοχές, το ποσοστό απασχόλησης στον γεωργικό τομέα.Η διαφαινόμενη πλειοψηφία σε επίπεδο ΕΕ προκρίνει τη σταδιακή μετάβαση από το «ιστορικό μοντέλο» σε καθεστώς ενιαίας στρεμματικής ενίσχυσης σε επίπεδο κράτους μέλους ή περιφέρειας. Απορρίπτεται ευρέως ο καθορισμός ενιαίου ύψους ενίσχυσης σε επίπεδο ΕΕ (flat rate). Οι ελληνικές αρχές καλούνται να προβούν στον καθορισμό των περιφερειών της χώρας με αγρονομικά κριτήρια, ώστε να διασφαλισθεί η ενεργοποίηση δικαιωμάτων ενίσχυσης κατά τον πλέον επωφελή τρόπο.
Στο πλαίσιο της δικαιότερης κατανομής των ενισχύσεων θετικές είναι οι προτάσεις για θέσπιση 'οροφής' στο ύψος των άμεσων πληρωμών, καταβολή ειδικής ενίσχυσης στους μικρούς γεωργούς, καταβολή ενισχύσεων μόνον σε 'ενεργούς' γεωργούς.
Ως προς τις προτάσεις της Επιτροπής για την ενίσχυση της περιβαλλοντικής απόδοσης των άμεσων ενισχύσεων, τα μέτρα θα πρέπει να είναι απλά στην εφαρμογή τους, να συνοδεύονται από επαρκές αντιστάθμισμα, και να μην δημιουργούν επιπρόσθετο διοικητικό άχθος τόσο στους παραγωγούς όσο και στις εθνικές διοικήσεις. Πέραν των μέτρων που έχει ήδη προτείνει η Επιτροπή (αμειψισπορά, οικολογική αγρανάπαυση, μόνιμοι βοσκότοποι, φυτική κάλυψη), θα πρέπει να συμπεριληφθούν και μέτρα που ανταποκρίνονται στις ιδιαιτερότητες της χώρας μας και των λοιπών μεσογειακών κρατών μελών. Σύμφωνα με τις προτάσεις της Επιτροπής η καταβολή του 30% των αμέσων ενισχύσεων θα υπόκειται σε συμμόρφωση με περιβαλλοντικά ορθές πρακτικές, οι οποίες θα βαίνουν πέραν των υποχρεώσεων της πολλαπλής συμμόρφωσης.
Δεδομένης της εντεινόμενης αστάθειας των τιμών, και ρευστότητας στις γεωργικές αγορές, καθώς και των αυξανόμενων περιβαλλοντικών/κλιματικών κινδύνων και διατροφικών κρίσεων απαιτούνται αποτελεσματικά εργαλεία ρύθμισης της αγοράς και διαχείρισης των κινδύνων. Τα ισχύοντα μέτρα αγοράς θα πρέπει να ενισχυθούν: ταχύτερη ενεργοποίηση, επέκταση σε άλλους τομείς, επικαιροποίηση τιμών παρέμβασης με βάση τις σημερινές τιμές και το κόστος παραγωγής. Επίσης, η ΚΑΠ θα πρέπει να διαθέτει ένα μόνιμο Ταμείο Διαχείρισης Κρίσεων για όλους τους τομείς. Παράλληλα, απαιτούνται αποτελεσματικοί μηχανισμοί ασφάλισης της γεωργικής παραγωγής.
Σημειώνεται ότι η Επιτροπή απορρίπτει τις ακόλουθες επιλογές: α) διασύνδεση των τιμών παρέμβασης για τα βασικά γεωργικά αγαθά με την εξέλιξη του κόστους παραγωγής και β) εισαγωγή αντικυκλικών πληρωμών και διασύνδεση των αμέσων πληρωμών με τις τιμές των γεωργικών προϊόντων. Δυστυχώς, η Επιτροπή δείχνει να υπαναχωρεί και έναντι της αρχικής πρότασης περί καθιέρωσης ενός εργαλείου σταθεροποίησης του γεωργικού εισοδήματος.
Απαιτούνται, επιπλέον, νομοθετικές πρωτοβουλίες για την εύρυθμη λειτουργία της εφοδιαστικής αλυσίδας τροφίμων και την ενδυνάμωση της θέσης των παραγωγών, που προϋποθέτει την ενίσχυση ομάδων παραγωγών.
Ως προς την προτεινόμενη από την Επιτροπή επέκταση του πεδίου εφαρμογής του Ευρωπαϊκού Ταμείου Παγκοσμιοποίησης για την παροχή μεταβατικής στήριξης στους γεωργούς, υπογραμμίζω ότι η ΕΕ οφείλει εκ των προτέρων να λαμβάνει υπόψη και να προασπίζει τα γεωργικά συμφέροντα κατά τη διαπραγμάτευση και σύναψη εμπορικών συμφωνιών. Οφείλει επίσης να διασφαλίσει την υπαγωγή των εισαγομένων γεωργικών προϊόντων σε ισοδυνάμους κανόνες ασφάλειας, υγιεινής, ποιότητας, βιώσιμης παραγωγής υπέρ της προστασίας των ευρωπαίων καταναλωτών αφενός, καθώς και της διαμόρφωσης ισότιμων όρων ανταγωνισμού υπέρ των ευρωπαίων παραγωγών αφετέρου.
Ο πυλώνας "Ανάπτυξη της Υπαίθρου" πρέπει να είναι γεωργοκεντρικός. Ιδιαίτερη έμφαση οφείλεται να δοθεί σε δράσεις υπέρ του εκσυγχρονισμού, των διαρθρωτικών βελτιώσεων στον γεωργικό τομέα, της αύξησης της προστιθέμενης αξίας της γεωργικής παραγωγής, της κατάρτισης των γεωργών, της συμμετοχής σε συστήματα ποιοτικής παραγωγής. Ιδιαιτέρως σημαντική είναι η παροχή αντισταθμιστικής ενίσχυσης στους γεωργούς των μειονεκτικών περιοχών, καθώς και περιοχών του Δικτύου ΝΑΤURA 2000, και των περιοχών Υψηλής Φυσικής Αξίας.
Σύμφωνα με την Επιτροπή, προκειμένου να υπάρξει μεγέθυνση των συνεργειών μεταξύ της πολιτικής της ανάπτυξης της υπαίθρου και των λοιπών διαρθρωτικών πολιτικών, το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο για την Ανάπτυξη της Υπαίθρου θα ενσωματωθεί στο κοινό στρατηγικό πλαίσιο για όλα τα διαρθρωτικά ταμεία και στις Εταιρικές Συμβάσεις μεταξύ της Επιτροπής και των Κρατών Μελών. Οι εν λόγω συμβάσεις θα συνδέονται με τους στόχους της στρατηγικής ΕΕ 2020 και των Εθνικών Μεταρρυθμιστικών Προγραμμάτων. Θα προβλέπουν μία σύνολη στρατηγική εδαφικής ανάπτυξης υποστηριζομένης από όλα τα σχετικά διαρθρωτικά ταμεία της ΕΕ. Θα περιλαμβάνουν στόχους βασιζόμενους σε συμπεφωνημένους δείκτες, στρατηγικές επενδύσεις και πλήθος αιρέσεων.
Πιστεύω ότι η ανανέωση των γενεών στον γεωργικό τομέα θα πρέπει να αποτελέσει κεντρική προτεραιότητα στο πλαίσιο της μελλοντικής ΚΑΠ. Δυστυχώς, τα μέχρι σήμερα εφαρμοζόμενα μέτρα δεν έχουν αποδώσει τα επιθυμητά αποτελέσματα. Θεωρώ ότι θα πρέπει να προβλεφθεί: α) εισαγωγή στοχευμένων μέτρων στο πλαίσιο και του α' πυλώνα (άμεσες ενισχύσεις) και β) υποχρεωτική εφαρμογή μέτρων για την εγκατάσταση και την κατάρτιση νέων αγροτών στο πλαίσιο του 2ου πυλώνα.
Η μακρά διαδρομή της σύμπραξης της χώρας μας στην Ευρωπαϊκή Ένωση μαρτυρεί ότι η κρίση της ελληνικής γεωργίας οφείλεται στην συγκυριακή, ως επί το πλείστον, αντιμετώπιση των συμπτωμάτων, αντί της καταπολέμησης των διαρθρωτικών αιτίων. Ο αγροτικός τομέας διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη του οικονομικού και κοινωνικού ιστού της ελληνικής υπαίθρου. Αναπτύσσοντας την ελληνική ύπαιθρο, ανεβάζουμε την περιφερειακή ταχύτητα της Ελλάδος. Ανήκω σε αυτούς που πιστεύουν ότι η ελληνική γεωργία έχει μέλλον. Μπορεί και πρέπει να αποτελέσει μοχλό εξόδου της χώρας μας από την κρίση. Διαρθρωτικός εκσυγχρονισμός, καταναλωτικός εθνοκεντρισμός και εξαγωγικός προσανατολισμός είναι το ασφαλές τρίπτυχο αναζωογόνησης του γεωργικού μας τομέα. Μιλώντας για εξωστρέφεια, αρκεί να αναλογισθούμε ότι το 99,999 % των καταναλωτών βρίσκεται εκτός Ελλάδος.
* Εισήγηση στο πλαίσιο της Ημερίδας «Το μέλλον της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής στο πλαίσιο της οικονομικής κρίσης», Λάρισα, 8 Ιουλίου 2011 (Ενότητα 1η: Η αναθεωρημένη ΚΑΠ: Δυνατότητες για την Ανάπτυξη της Υπαίθρου).
